Zorg bij verlies en rouw

Uitgangsvraag

Wat is de effectiviteit van rouwzorg interventies voor kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase en familieleden en verzorgers?

Conclusies van evidence

Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 1 RCT, dit betekent dat er geen significant effect is van een rouwinterventie bij moeders van overleden kinderen op rouwreacties (namelijk wanhoop, paniekgedrag, persoonlijke groei, schuld en woede, onthechting en desorganisatie), in vergelijking met gebruikelijke zorg (1)
De interventie bestond uit:

• Een ondersteuningspakket. 
• Contact met peers.
• Contact met zorgverleners. 

Uitgangsvraag

A: Welke componenten worden gebruikt in rouwzorg interventies?

B: Wat zijn de ervaringen en behoeften met betrekking tot componenten van rouwzorg interventies van ouders en / of zorgverleners?

Conclusies van evidence

In de 10 systematische reviews worden de volgende onderwerpen beschreven:

• Componenten van rouwzorg/nazorg interventies voor ouders. 
• Behoeften en ervaringen van ouders en/of zorgverleners met betrekking tot deze componenten.

Er is sprake van een niet te bepalen graad van bewijs (2–11). Echter blijkt er wel consensus in de huidige literatuur te zijn over waardevolle componenten van nazorg en rouw, binnen deze waardevolle componenten worden er geen tegenstrijdigheden gevonden in de artikelen. 

De volgende componenten van rouwzorg / nazorg interventies voor ouders kunnen worden onderscheiden: 

• Erkennen van identiteit en leven van het kind.
• Erkennen en faciliteren van ouderschap.
• (Tastbare-) herinneringen maken.
• Vervolgcontact met zorgverleners.
• Contact met peers.
• Bieden van educatie en informatie.
• Bieden van herdenkingsactiviteiten.
• Bieden van therapie.

In de artikelen zijn voor sommige interventie componenten ervaringen en/of behoeften van ouders en/of zorgverleners beschreven, maar niet voor elke component. Wel blijkt dat de componenten waarvoor ervaringen en/of behoeften van ouders en/of zorgverleners worden beschreven, deze over het algemeen als positief worden ervaren. In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de componenten, bijbehorende specifieke handelingen die deze component opmaken en ervaringen van ouders en zorgverleners met betrekking tot deze componenten. 

Uitgangsvraag

Welke communicatieve en affectieve strategieën zijn er bekend om ouders te ondersteunen gedurende het levenseinde en na het overlijden van het kind?

Conclusies van evidence

Ervaringen/behoeften van ouders en/of zorgverleners met betrekking tot de componenten in rouwzorg interventies, en communicatieve en affectieve strategieën.
In 10 systematische reviews worden een aantal interpersoonlijke en communicatieve strategieën beschreven die ondersteuning kunnen bieden aan ouders gedurende het levenseinde en na het overlijden van het kind (2–11).
Dit zijn strategieën met betrekking tot het bieden van:

• Communicatie/informatie.
• Emotionele steun.
• Hoop.
• Kennis/expertise.
• Consistentie en continuïteit van zorg(verleners).
• Controle. 

In tabel 2 wordt een overzicht gegeven van de geïdentificeerde positieve en negatieve aspecten van deze communicatieve strategieën.