Fysiotherapeutische technieken zijn met name gericht op sputummobilisatie en secundair hieraan de afname van hoesten. De fysiotherapeutische ademtechnieken zijn gericht op diepere inspiratie en daardoor bij de volgende expiratie een verbetering van de expiratoire luchtstroom. Ook zwaartekracht en trillingen kunnen de sputumevacuatie enigszins verbeteren. Bij kinderen met luchtwegproblemen wordt aangeraden om dagelijks met ademtechnieken te controleren of er mobiliseerbaar sputum in de luchtwegen aanwezig is, en dit actief te verwijderen. Kind (en ouders) kunnen leren hoe het sputum naar de bovenste luchtwegen kan worden gebracht en zo gemakkelijker kan worden opgehoest of doorgeslikt. Frequentie en duur van de fysiotherapeutische begeleiding zijn onder andere afhankelijk van de hoeveelheid sputum en het individuele effect van de expectoratie techniek. Soms wordt gebruikt gemaakt van een hulpmiddel, zoals een PEP-masker of een Flutter.
Bedenk dat fysiotherapeutische technieken zoals airstacken erg belastend kunnen zijn voor het kind. Ook Peppen bij spierzwakke kinderen kan leiden tot uitputting. Bespreek daarom met ouders en kind dat deze technieken gestaakt kunnen worden wanneer dit het geval is.
In onderstaande tekst worden de volgende technieken toegelicht: ademhalingsoefeningen eventueel in combinatie met thoraxcompressie, airstacken, comprimeren, hoestmachine, houdingsdrainage, PEPpen en huffen.
Ademhalingsoefeningen (ABCT)
Bij de active cycle of breathing technique (ABCT) wordt rustig ademhalen afgewisseld met diepe inspiratie met hold, huffen en hoesten, eventueel ondersteund met manuele compressie van de thorax.
Airstacken
Airstacken wordt gebruikt bij verminderde mogelijkheid om zelf actief diep in te ademen vanwege spierzwakte (9). Tijdens de actieve inspiratie wordt extra lucht ingeblazen via een masker of mondstuk met behulp van een zogenaamde ambu-ballon. Zo wordt het eind-inspiratoire volume in de longen vergroot, waardoor vervolgens bij uitademing (al of niet ondersteund) een grotere volumestroom gegenereerd wordt. Het effect kan verder worden vergroot door de uitademing te ondersteunen met manuele compressie van de thorax en de buikwand. Airstacken kan ook gebruikt worden ter preventie van sputumstase.
Comprimeren
Met effectief hoesten kan de grootste expiratoire luchtstroom worden opgewekt en het is dan ook de krachtigste manier om sputum te mobiliseren. Voor effectief hoesten is – naast de inademing van voldoende lucht – een voldoende krachtige buikmusculatuur essentieel. Kinderen met een neuromusculaire aandoeningen of spierzwakte anderszins hebben moeite om effectief te hoesten. Bij hen moet het hoesten worden ondersteund met compressie op de thorax indien mogelijk.
Tijdens de expiratie wordt manueel druk op thorax en (of) buikwand uitgeoefend, zodat de expiratoire luchtstroom wordt vergroot. De richting van de thoraxcompressie is gelijk aan de bewegingsrichting van de thorax bij uitademing. Deze techniek is geschikt voor kinderen die niet zelfstandig ademhalingsoefeningen kunnen uitvoeren.
Hoestmachine ‘Cough assist’
De cough assist is een apparaat dat een positieve druk tijdens de inspiratie in de centrale luchtwegen creëert, zodat maximale inspiratie wordt verkregen. Door vervolgens een abrupte omschakeling naar een negatieve druk in de oropharynx te creëren wordt een grote expiratoire volumestroom gegenereerd, gelijkend op hoesten en bevordert daarmee de sputummobilisatie. Vanwege de kans op pneumothorax wordt de cough assist over het algemeen in een klinische setting gebruikt en alleen als conservatieve methoden niet effectief zijn.
Houdingsdrainage
Met houdingswisselingen wordt de zwaartekracht gebruikt om de passieve sputummobilisatie uit de onderste luchtwegen te bevorderen. Dit is vooral zinvol als er een overmaat aan dun sputum is.
PEPpen
Met behulp van een PEP-masker over de neus en mond kan na een vrije inademing tegen een variabele weerstand uitgeademd worden. Door herhaling –in het algemeen 15 aansluitende ademhalingen- blijft er een positieve druk aanwezig in de luchtwegen. Deze positieve druk zorgt ervoor dat de luchtwegen meer geopend blijven (minder collaps) tijdens de uitademing. De luchtstroom komt achter het sputum, waardoor het sputum vervolgens kan mobiliseren van de perifere luchtwegen naar de centrale luchtwegen. Daarna moet het gemobiliseerde sputum nog opgehoest worden. Vanaf soms al jonge leeftijd kan PEPpen geprobeerd worden. Houd altijd rekening met mogelijke weerstand van het kind tegen PEPpen. Het vermogen om aansluitend te gaan hoesten is afhankelijk van begrip, kracht en techniek.
Huffen
Huffen, geforceerde expiratie met open glottis, is een van de belangrijkste expiratie technieken bij chronische hypersecretie. De intrapulmonale drukken lopen hierbij minder hoog op dan tijdens hoesten, waardoor de perifere luchtwegen minder snel collaberen en mucustransport effectiever verloopt. Kinderen kunnen leren huffen vanaf de leeftijd van twee à drie jaar.
