Colofon

De eerste versie van de richtlijn Urogenitale problemen werd in 1998 geschreven als onderdeel van de richtlijnen palliatieve zorg van het Integraal Kankercentrum Midden Nederland. De richtlijn werd in 2005 herschreven door A. de Graeff, H. Boonstra en G.M. Hesselmann en opgenomen in de eerste druk van het richtlijnenboek van de Vereniging van Integrale Kankercentra.

De huidige versie 2.0 van de richtlijn werd in 2009 geschreven door:

• G. van Andel, uroloog, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam
• H. Buijl, verpleegkundig consulent wondverzorging, incontinentie en stomazorg, Erasmus MC, Rotterdam, locatie Daniel den Hoed
• H.C. van Doorn, gynaecoloog-oncoloog, Erasmus MC Rotterdam
• H. Pastoor, pycholoog NIP, seksuoloog NVVS, Erasmus MC, Rotterdam/Amphia Ziekenhuis, Breda

Commentaar werd geleverd door:

• B. van den Berg, nurse practitioner oncologie
• G. Hartvelt, huisarts
• W.J. Kirkels, uroloog
• A. Nooij, apotheker
• C. Rolf, huisarts
• F. Schreuder, fysiotherapeut
• T. Tuytten, uroloog
• S. Veldhuis, verpleegkundige oncologie

In deze richtlijn wordt ingegaan op de volgende problemen die zich in de palliatieve fase kunnen voordoen:

I.    Urine-incontinentie
II.    Krampen en/of pijn van de urinewegen
III.   Blaaskatheterproblematiek
IV. Hematurie
V. Blaasretentie
VI.  Hydronefrose (hydro-ureter)
VII. Fistels
VIII. Loze aandrang en tenesmi
IX.  Profuus vaginaal bloedverlies
X.   Seksuele problemen