Laatste levensfase

De laatste levensfase is de periode in iemands leven waarin duidelijk wordt dat het einde dichterbij komt. Dit gebeurt vaak door een ongeneeslijke ziekte, door ouderdom of door lichamelijke en geestelijke achteruitgang. Deze fase kan kort duren, zoals een paar weken, maar soms ook veel langer, bijvoorbeeld enkele jaren. Dit verschilt per persoon en hangt af van de gezondheid en situatie. In de laatste levensfase gaat de zorg meestal niet meer om beter worden, maar om het zo prettig en comfortabel mogelijk maken van het leven.

Markeren van de terminale fase

Wanneer de dood daadwerkelijk binnen enkele weken in zicht is, spreken we van de terminale fase. In deze fase is het doel comfort waarbij onnodige behandelingen en/of verplaatsingen van de patiënt worden voorkomen zodat de patiënt kan overlijden op plaats van voorkeur.

Wie?

De markering van de terminale fase wordt in afstemming met alle betrokkenen vastgesteld door de hoofdbehandelaar.

Hoe?

Het handelen is vooral gericht op comfort waarbij verlichting van lijden van de patiënt en naasten wordt nagestreefd. Als zorgverlener of vrijwilliger vraag je actief naar de ervaren belasting en behoefte aan ondersteuning. Je besteedt aandacht aan het naderende afscheid en rouw. Je geeft de patiënt en naasten informatie over het stervensproces en wat er in die fase kan gebeuren.

Markeren van de stervensfase

Herkenning en erkenning van het naderend sterven van de patiënt door jou als zorgprofessionals en goede communicatie hierover met de patiënt en naasten is van essentieel belang. Geef aandacht aan waarden en wensen van de patiënt, maakt een plan voor het bestrijden en verlichten van symptomen en maakt duidelijk wie de naasten kunnen bellen op welk moment. Dat helpt om angst te verminderen en brengt rust bij alle betrokkenen. Leg afspraken vast in het individueel zorgplan of in het Zorgpad Stervensfase. Deze informatie moet (elektronisch) beschikbaar zijn voor de patiënt en voor andere betrokken professionals.

Kwaliteitskader

Patiënten in de stervensfase worden tijdig herkend. Het individueel zorgplan wordt hierop aangepast of het Zorgpad Stervensfase wordt gestart.

Wie?

Alle betrokken zorgprofessionals en vrijwilligers markeren in samenwerking met de naasten de stervensfase.

Hoe?

Bij de zorg rond het sterven komen alle aspecten van palliatieve zorg samen: het verlichten van symptomen, de aandacht voor psycho-, sociale- en spirituele dimensies en goede organisatie van de zorg. Probeer in scenario's te denken over;

Welk verloop t.a.v. pijn en andere symptomen op de vier dimensies van palliatieve zorg verwacht je en op welke wijze je daar op kunt anticiperen door bijv. afspraken te maken?;
Hoe de patiënt en naasten denken over het verloop van de stervenfase?;
Hoe de patiënt en naasten willen worden voorbereid op het sterven?;
Wat voor de patiënt belangrijk is en wat daarin de behoeften en mogelijkheden zijn het leven af te kunnen ronden;
Welke wensen er zijn t.a.v. levensbeschouwelijke, cultuurspecifieke rituelen en de laatste zorg na overlijden?

Voor naasten kunnen de laatste weken een intensieve periode zijn. Het is belangrijk dat je als zorgprofessional/vrijwilliger aandacht hebt voor de complexe eisen en tegenstrijdige gevoelens die zij kunnen hebben. Het is fijn wanneer je daar aandacht aan geeft en hen op dat gebied van passende informatie voorziet.

Verlenen zorg rondom het overlijden

Het is van belang dat je naasten ruimte geeft om op een voor hun gepaste manier afscheid van hun dierbare te nemen. Vraag bijv. naar wensen en behoeften t.a.v. de laatste zorg en bied de gelegenheid voor levensbeschouwelijke of cultuurspecifieke rituelen, waar gewenst met ondersteuning.

Kwaliteitskader

Zorg na het overlijden is respectvol en doet eer aan de waardigheid, cultuur en levensbeschouwelijke overtuigingen van patiënt en naasten. De naasten krijgen ruimte om op een gepaste manier afscheid te nemen. De centrale zorgprofessional vraagt of ze de laatste zorg aan hun dierbare willen geven.

Wie?

De hoofdbehandelaar informeert alle betrokken zorgprofessionals zo snel mogelijk over het overlijden van de patiënt; in het bijzonder de behandelend arts in de eerste- of tweedelijn. Bij voorkeur gaat persoonlijk telefonisch contact vooraf aan een schriftelijk bericht.

Hoe?

Met het overlijden is de naaste een nabestaande geworden. De voortdurende aandacht en zorg voor de dierbare valt weg. De periode die ligt tussen overlijden en de laatste zorg aan de overledene (het afleggen) biedt nabestaanden de gelegenheid voor een ‘adempauze’, de mogelijkheid om de laatste eer te bewijzen en om dankbaarheid te tonen. Voor de naaste is het fijn als de jij als zorgverlener dit ziet en hier ruimte voor biedt.

De zorgprofessional biedt nabestaanden de gelegenheid om op een persoonlijke manier afscheid te nemen door rust en tijd te creëren. Intramuraal is er kort na het overlijden een gesprek met de arts, verpleegkundige en nabestaanden. Ook evt. autopsie en orgaandonatie komt als dit mogelijk is aan de orde in dit geprek.

Meer weten?

REGIONAAL

LANDELIJK

Terug naar het levenspad