Laatste levensfase

De laatste levensfase is de periode in iemands leven waarin duidelijk wordt dat het einde dichterbij komt. Dit gebeurt vaak door een ongeneeslijke ziekte, door ouderdom of door lichamelijke en geestelijke achteruitgang. Deze fase kan kort duren, zoals een paar weken, maar soms ook veel langer, bijvoorbeeld enkele jaren. Dit verschilt per persoon en hangt af van de gezondheid en situatie. In de laatste levensfase gaat de zorg meestal niet meer om beter worden, maar om het zo prettig en comfortabel mogelijk maken van het leven.

Zorg in de laatste levensfase richt zich op de kwaliteit van leven. Zorg in de laatste levensfase noemen we ook wel ‘palliatieve zorg’. Dit is alle zorg die erop is gericht een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven te geven en klachten te verhelpen en te verlichten. Hierbij is aandacht voor het functioneren op zowel lichamelijk, psychisch, sociaal als spiritueel gebied. Zorg voor naasten is ook onderdeel van de palliatieve zorg. Daarbij hoort ook nazorg na het overlijden van een dierbare. 

Overgang naar terminale zorg

In de laatste levensfase bestaat palliatieve zorg uit terminale zorg. Deze term wordt gebruikt als de levensverwachting medisch gezien maximaal drie maanden is. De nadruk ligt nu op waardig leven, waardig sterven en voor jou als naaste op de stervende loslaten. Iedereen begrijpt dat dit moeilijk is. Zeker ook voor jou. Praten met mensen die vertrouwd zijn, zoals familie en vrienden, geeft vaak steun.

Comfortabele zorg

In deze fase wordt geprobeerd om de zorg voor je naaste zo comfortabel mogelijk te maken. De betrokken professionals overleggen met jullie wat de beste zorg is. Ook is er aandacht voor spirituele wensen en/of levensvragen. Een geestelijk verzorger kan één van jullie of jullie allebei begeleiden. Wensen veranderen vaak gaandeweg; hou ze bespreekbaar.

Gesprekspunten zijn bijvoorbeeld:

• Gewenste plaats van zorg en sterven;
• Wat voor jullie goed afscheid nemen inhoudt;
• Praktische zaken vlak voor en na het overlijden.

In de palliatieve zorg zijn, naast de zorgprofessionals, opgeleide vrijwilligers beschikbaar. Zij ondersteunen jou als mantelzorger of zorgen voor tijdelijke ontlasting door bijvoorbeeld praktische hulp, aandacht of door te waken. Zo heb jij meer tijd voor je naaste en anderen. Ook geeft het je vaak een beetje rust als even iemand anders een aantal taken van je overneemt.

'Schroom niet om aan te geven wat belangrijk voor jou is'

Stervensfase

De stervensfase omvat de laatste dagen (tot zeven dagen) van het leven.

Aanwijzingen voor aanvang van de stervensfase van je naaste zijn:

• Een verminderde behoefte aan eten en drinken;
• Onregelmatige ademhaling;
• Steeds meer tijd slapend doorbrengen;
• Komt (bijna) niet meer uit bed.

Waken - je hoeft het niet alleen te doen

Voor een naaste die stervende is kan je nog veel betekenen. Denk bijvoorbeeld aan aanraken, vasthouden, zacht toespreken of muziek laten horen waar je naaste van houdt. Waar mogelijk zorg je samen met familieleden en vrienden dat jouw naaste in de laatste dagen van het leven niet alleen is. Soms lijkt het alsof mensen kiezen om te overlijden als ze alleen zijn.

Deze fase van waken duurt soms langer dan verwacht en is vaak best vermoeiend. Naast familie en vrienden zijn ook vrijwilligers beschikbaar die bij de stervende waken.
Veel instellingen hebben zogenaamde waakmanden waarin producten zitten, zoals een gedichtenbundel, massageolie, rustige muziek etc. Vraag ernaar.

Zorg na overlijden

Na het overlijden neem je rustig de tijd voor het afscheid. Daarna bel je de huisarts, die de dood officieel vaststelt en de overlijdenspapieren invult. Vervolgens krijgt je naaste de laatste zorg van de uitvaartverzorger. Dit gebeurt zoals jullie dat willen en wellicht vooraf besproken hebben. Deze zorg wordt ter plekke verleend of in een uitvaartcentrum. In beide gevallen mag je, als je wilt, deze laatste zorg zelf geven. Dat kan met ondersteuning van een zorgprofessional of uitvaartverzorger. Hulpmiddelen zoals een pacemaker of ICD verwijdert de uitvaartverzorger.