Hik in de palliatieve fase

Wat is hik?

Hik (singultus) is het herhaald, onwillekeurig en onregelmatig optreden van een samentrekking van het middenrif (vaak eenzijdig, meestal links) en van de hulpademhalingsspieren, die leidt tot een plotselinge inspiratie en direct gevolgd wordt door een sluiting van de stembanden. Tijdens de hik treedt een relaxatie op van de onderste sfincter van de slokdarm, die kan leiden tot reflux van maaginhoud. Het optreden van hik is vrijwel nooit functioneel en de hik wordt dan ook als een pathologische reflex beschouwd.

Hik treedt meestal kortdurend op (korter dan 48 uur, 'kortdurende hik'), maar kan ook dagen of soms weken of maanden aanhouden ('chronische hik'). Kortdurende hik gaat vaak spontaan over. Bij de chronische hik zijn de gevolgen voor de patiënt en de omgeving soms desastreus. De patiënt kan eetproblemen krijgen, gedehydreerd raken,een refluxoesofagitis ontwikkelen, slaapproblemen krijgen, uitgeput raken en angstig, depressief of zelfs suïcidaal worden. In zeldzame gevallen kunnen patiënten met ernstige chronische hikklachten zelfs wegrakingen ten gevolge van hartritmestoornissen (totaal AV-blok) krijgen. 

De oorzaken van hik

Kortdurende hik

Kortdurende hik kan ontstaan door inname van warme of koude dranken of spijzen, inname van koolzuurhoudende dranken, aerofagie (slikken van lucht), plotselinge temperatuurswisselingen, alcohol, overmatig roken, maagdilatatie, na gastroscopie, anesthesie/postoperatief, koorts, sepsis, specifieke infecties (malaria, herpes zoster, influenza, cholera, tyfus) of mycocardinfarct

Chronische hik

• maagdilatatie en refluxoesofagitis (meest voorkomende oorzaken)
• stent in de oesofagus
• infecties en ontstekingen (infecties van het centraal zenuwstelsel, arteritis temporalis, faryngitis, laryngitis, oesofagitis, gastritis, subfrenisch abces, hepatitis, pancreatitis, appendicitis, peritonitis, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, urineweginfectie, prostatitis)
• tumorgroei in buik, thorax, hals of centraal zenuwstelsel
• bijwerkingen van medicatie (corticosteroïden (m.n. na intraveneuze toediening), benzodiazepinen (bijv. diazepam of midazolam), diverse cytostatica, barbituraten, sulfonamides, antibiotica, neuroleptica, megestrol, methyldopa en opioïden)
• toxisch/metabool: alcohol, hyperventilatie, elektrolytstoornissen (hyponatriëmie, hypokaliëmie, hypomagnesiëmie), acute nierinsufficiëntie
• neurologische aandoeningen (trauma, multipele sclerose, CVA, ziekte van Parkinson, epilepsie, syringomyelie, neurosarcoidose)
• familiair

In een aantal gevallen is de oorzaak van chronische hik niet duidelijk.

Diagnostiek

Hik is vast te stellen middels

• anamnese
• lichamelijk onderzoek: let op tekenen van infectie, de keel (faryngitis), de hals (zwellingen, nekstijfheid), thorax (trauma, pericarditis, pneumonie) en abdomen, neurologisch onderzoek
• aanvullend onderzoek alleen als ondanks behandeling sprake is van persisterende, hinderlijke hik en de levensverwachting niet al te kort is (meer dan enkele weken): laboratoriumonderzoek, gastroscopie en/of röntgenonderzoek: X-thorax, CT-scan van abdomen, thorax, hals of hersenen

Richtlijn Hik in de palliatieve fase

De richtlijn Hik in de palliatieve fase (februari 2022) ondersteunt zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg van mensen met hik in de palliatieve fase door aanbevelingen te geven over diagnostiek en behandeling van hik. De richtlijn is een aanbeveling, ter ondersteuning van de belangrijkste knelpunten uit de dagelijkse praktijk en is zoveel mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en consensus.

De richtlijn is te vinden op Pallialine, waar ook alle andere richtlijnen palliatieve zorg te vinden zijn. De patiëntenversie van de richtlijn Hik in de palliatieve fase is te lezen op Overpalliatievezorg.nl.

Samenvattingskaart

De samenvattingskaart is een verkorte, praktijkgerichte weergave van de richtlijn en biedt inzicht in diagnostiek, ondersteuning en behandeling van hik in de palliatieve fase. Deze is als PDF te downloaden. 

PalliArts

PalliArts is een app  voor mobiele telefoon of tablet die  zorgverleners op een gebruiksvriendelijke manier praktische (landelijke en regionale) informatie geeft over en voor palliatieve zorgverlening. Ook de samenvatting van de richtlijn Hik is in deze app te vinden. 

PalliArts is gratis te downloaden voor zowel iOS (App Store) als Android (Play Store). Voor downloaden op de iPad selecteer 'alleen iPhone' in de zoekfunctie.  

Download de app voor iOS 
Download de app voor Android

Meer informatie over PalliArts vind je bij op de themapagina PalliArts.