Uitdagingen bij het overgaan tot palliatieve sedatie in de laatste levensfase

Samenvatting

Inleiding  

Door Quill et al. werden in 2009 drie soorten palliatieve sedatie onderscheiden:  

• ‘gewone' sedatie 
• proportionele sedatie 
• sedatie leidend tot bewusteloosheid  

Proportionele sedatie en sedatie leidend tot bewusteloosheid worden gezien als laatste redmiddel bij refractaire symptomen. Laatstgenoemde vormen van sedatie zouden als ethisch controversieel kunnen worden gezien en zeldzaam moeten zijn. Maar is dit ook zeldzaam en zien hulpverleners deze vormen ook als ethisch controversieel?  

De auteurs van dit artikel denken dat - totdat duidelijk wordt hoe vaak en op grond waarvan sedatie gegeven wordt in de laatste levensfase -palliatieve sedatie een te onbegrepen en onbekend terrein zal blijven. Zij stellen dat er meer klinische situaties bestudeerd dienen te worden, hulpverleners uit de praktijk gericht uitgevraagd moeten worden naar ervaringen en meer trainingen/ scholingen gegeven dienen te worden aan medisch specialisten.  

Achtergrond 

Delier is de meest voorkomende reden voor sedatie. Belangrijk is om te onderscheiden of er sprake is van een refractair delirium en hoe dit optimaal bestreden kan worden. Andere veel voorkomende redenen voor sedatie zoals pijn en dyspnoe moeten op dezelfde wijze kritisch bekeken worden. Fundamenteel is dus de vraag hoe te beslissen of een symptoom refractair is.  

De onderzoeken die er zijn naar sedatiepraktijken geven algemene informatie over soorten sedativa, wijze en duur van sedatie. Er zijn weinig onderzoeken naar het verloop van sedatie, gerelateerd aan onderliggende redenen. Het zou nuttig om  zijn onderzoek te doen naar specifieke context bij diverse soorten van sedatie toegespitst op specifieke indicaties en redenen om te kiezen voor sedatie.  

Resultaten 

Omdat er niet veel onderzoek gedaan is naar passende sedatiepraktijken is het nuttig om expertise op te halen in andere medische gebieden, bijvoorbeeld die van anesthesiologie. Feitelijk wordt er gesteld dat het niet mogelijk is een concrete voorspelling te doen over hoe een patiënt zal reageren. Het is dus van belang oog te hebben voor het niet juist toepassen van de sedatietechniek. Training in het signaleren van problemen is essentieel in de opleiding tot medisch specialist. Behulpzaam hierbij kan zijn het inzetten van bestaande agitatie-sedatie schalen.  

Discussie 

Omdat er geen duidelijkheid te geven is over aantallen sedatie, redenen en bereikte consensus in het vaststellen van refractaire symptomen is er geen goede basis te geven om concrete uitspraken te doen over uitdagingen die zorgverleners ervaren bij het voorschrijven/ toedienen van allerlei soorten palliatieve sedatie.  

Ook is communicatie tussen zorgverleners over palliatieve sedatie niet optimaal, met als gevolg dat sedatie afhankelijk is van de persoon, dokter of patiëntensituatie .  

Conclusie 

Om sedatie in de praktijk te verbeteren, moet  er meer onderzoek gedaan worden naar klinische toepassingen en de context daarbij. Als artsen meer duidelijkheid ervaren over het signaleren van refractaire symptomen en getraind zijn in het voorschrijven van palliatieve sedatie zullen zij in staat zijn optimale zorg te leveren aan patiënten in de laatste levensfase.  

Commentaar/ reflectie 

In de praktijk kom ik vaak tegen dat medisch specialisten en arts-assistenten ondersteuning vragen bij het vaststellen van een refractair symptoom. Ook ik stel dit veelal multidisciplinair vast. Dat herken ik in het artikel. Ook onduidelijkheid en behoefte aan uitleg aan zowel voorschrijver als verpleegkundigen en naasten komt vaak voor.  

Het originele artikel is afkomstig uit de Verenigde Staten. Het lijkt alsof zij met een andere blik naar sedatie kijken en ook andere medicamenten en toedieningswijzen gebruiken. Ik ben dan ook nieuwsgierig of zij eerder dan in Nederland geneigd zijn te kijken naar onderliggende redenen voor sedatie en dus ook andere manieren van sedatie kiezen bij verschillende refractaire symptomen (wellicht in een later stadium?). Wanneer we Nederlandse richtlijnen volgen, beginnen we volgens een vast stappenplan, met één soort medicament. En eisen we een levensverwachting van twee weken of minder. Mijn nieuwsgierigheid is ook gewekt of dit in de Verenigde Staten ook vereist is. Kortom, dit artikel nodigt mijns inziens uit om meer te gaan lezen over palliatieve sedatie in andere landen.  

Kristel Haarman, Verpleegkundig specialist Consultteam ondersteunende en palliatieve zorg Ziekenhuisgroep Twente (locatie Almelo/ Hengelo)  

Auteur: Thomas, C., et al. Addressing challenges with sedation in end- of- life-care. Journal of Pain and Symptom Management

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2024 Alle e-pal-artikelen staan hier