‘Ik kan heel goed aanwezig zijn’ - Javira Bouwman (Pallium-interview)

Javira Bouwman woont in Rotterdam en is vrijwilliger in de palliatieve zorg. Javira heeft reuma, maar dat houdt haar niet tegen in haar werk voor VTZ Rotterdam. Op haar driewielfiets rijdt ze voor Vrijwilligers Terminale Zorg (VTZ) Rotterdam naar haar cliënten in de wijk Charlois. 

Hoe ben je in dit werk terecht gekomen?

'Ik wilde altijd al in de terminale zorg werken, ik vind het mooi om iets voor mensen te betekenen die ongeneeslijk ziek zijn. Ik heb sowieso belangstelling voor de zorg. Hiervóór heb ik werk gedaan als helpende: wassen, aankleden, de maaltijd verzorgen…. Op Facebook zag ik dat VTZ Rotterdam mensen zocht. Ik dacht: dat wil ik! Wat me ook in de vacature aantrok is dat VTZ Rotterdam verdiepende cursussen biedt.' 

Waarom doe je dit werk graag?

'Ik heb een rustig karakter en ik merk dat ik iets kan betekenen voor mensen die in de laatste fase van hun leven zijn. Ik kan goed luisteren, mijn aanwezigheid heeft op een of andere manier een goed effect op mensen. Ik heb in het verleden in een ziekenhuis gewerkt. Als ik in een ziekenzaal bij patiënten was zeiden ze: “ook al ben je er en zeg je niks, we vinden het fijn dat je er bent.” Dat heb ik altijd onthouden, dat heeft me op dit spoor gebracht. Ik kan heel goed aanwezig zijn. Als je in de terminale fase zit, wil je niet dat mensen aan je bed praten. Je hebt al pijn, je bent al zo ver, ze hebben alleen behoefte aan gezelschap.’

‘En ik vind het belangrijk om het goede te doen voor de mensen. Dat leer ik mijn drie zoons ook, er voor anderen zijn, ook al is dat soms moeilijk. Mensen zijn niet altijd makkelijk. Maar je moet proberen een goed persoon te zijn.’

Hoe ziet je dag eruit?

'Ik werk een dagdeel, soms twee dagdelen in de week, ongeveer drie uur. Het hangt af van hoeveel zorg een cliënt nodig heeft. Vier uur is het maximale, het werk is geestelijk best zwaar. De mantelzorgers, als die er zijn, gaan dan meestal weg. Ze hebben dan een moment rust en tijd om iets anders te doen. Af en toe zet ik thee of koffie. Als iemand geen mantelzorg heeft, maak ik ook een broodje. Maar ik ben voor het grootste deel een luisterend oor. Ik laat mijn cliënten praten en vertellen. En uit wat ze vertellen haal ik informatie. Dan hoor ik bijvoorbeeld dat iemand bang is om te overlijden. Die angst merk ik vooral bij jongere cliënten, zestig jaar of jonger. Ik ga er dan op in. Ik vraag dan wat hij of zij moeilijk vindt. Ik merk dat ze het prettig vinden dat ik geluisterd heb. Ze voelen zich serieus genomen. Je kunt niet zeggen: “joh, het valt wel mee”, want dat weet je niet.'

Komt het wel eens voor dat je geen klik hebt met een cliënt?

'Voordat ik door mijn coördinator wordt gekoppeld aan een cliënt heb ik een kennismakingsgesprek. Ik heb in de 2,5 jaar dat ik bij VTZ Rotterdam werk nooit meegemaakt dat ik bij zo’n kennismaking dacht: dat wordt niks. De coördinator zoekt goed naar iemand die bij me past. Ik heb eigenlijk ook geen voorkeur voor een type cliënt. (Denkt even na) Liever heb ik geen jong iemand, dat vind ik moeilijk. Dat heeft er denk ik mee te maken dat ik een moeder ben met kinderen. Ik had laatst een man die zestig was - dat vind ik jong. Hij had uitgezaaide kanker en ook veel last van artrose in zijn heupen. Hij had geen vrouw of kinderen en was heel close met zijn moeder, die ook ongeneeslijk ziek was. Hij was bang eerder dan haar te overlijden. Dat vind ik moeilijk om te zien. Ze is inmiddels overleden, gelukkig - in deze situatie. De zorg voor hem is nu even gestopt, omdat zijn prognose beter is geworden. Maar als hij weer behoefte heeft aan hulp van onze organisatiezorg, ga ik weer terug. Al vind ik het moeilijk dat hij jong is, ik laat hem niet vallen. Je krijgt ook een band met hem en het is voor hem ook jammer als hij weer een ander iemand zou krijgen. Ik heb hem gezegd dat ik terugkom.'

Deze meneer heeft de zorg even niet meer nodig, maar bij jouw werk maak je meestal mee dat je cliënt sterft. Hoe ga je daarmee om?

'Dat is soms moeilijk, vooral als je een goeie band hebt en de dood toch onverwacht komt. Bijvoorbeeld bij een vrouw die ik bezocht en van wie ik wist dat ze euthanasie wilde. Het klikte tussen ons en ze had me gevraagd om afscheid van elkaar te nemen. Binnen een paar weken overleed ze.  Ik verwachtte dat het langer zou duren doordat de euthanasie nog moest worden goedgekeurd. Maar ineens was ze er niet meer. Of de man voor wie ik krentenbollen smeerde, omdat de verpleging dat niet wilde doen. We dronken samen koffie, hij liet zijn albums zijn, vertelde over zijn kinderen en kleinkinderen. We hadden een goede band. Toen hij in het hospice lag vroeg hij of ik nog een keer langs kwam. Dat deed ik. De volgende dag was hij overleden. Op zulke momenten heb ik het wel moeilijk. VTZ Rotterdam kan dan ondersteuning geven, maar ik verwerk het liever alleen, op mijn eigen manier. Soms ga ik naar begrafenissen, tenminste als ik word uitgenodigd. Het kan zijn dat een cliënt dat zelf vraagt of de familie. Dan ga ik altijd, uit respect. Als ik er ben merk ik dat de familie dat fijn vindt.' 

'Mijn werk leert me ook in de kijk op het leven. Je moet genieten, niet stressen, laat de zorgen los. Je kunt binnen een paar maanden zo maar dood zijn. Je moet leven. Een paar jaar geleden heb ik zelf een hartinfarct gehad, dat heeft me ook aan het denken gezet. Door mijn werk ga ik ook nadenken over hoe ik zelf afscheid wil nemen, en dat ik mijn kinderen goed achterlaat.' 

Je hebt reuma. Heeft dat invloed op je werk bij VTZ Rotterdam? 

'Eigenlijk niet. Met mijn driewielfiets rijdt ook overal naar toe en ik kan mijn werk vooral zittend doen. Wel merk ik dat na mijn werk helemaal off ben. De dag erna neem ik rust. Maar het belemmert me verder niet in mijn werk voor VTZ Rotterdam. Het is fijn werk. En ik heb fijne collega’s, met wie ik regelmatig werkoverleg heb en met wie ik elke zomer en kerst een uitje heb. Het is een gezellige groep mensen. Ik blijf bij VTZ Rotterdam werken zolang het nog kan!'

Bekijk alle Pallium-interviews.