Kerncijfers Vrijwilligers palliatieve terminale zorg

 

Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ) Nederland is de landelijke vereniging van organisaties die met vrijwilligers ondersteuning bieden in de laatste levensfase. VPTZ Nederland ondersteunt haar leden om met goed opgeleide vrijwilligers passende palliatieve zorg te bieden aan cliënten op de plek van voorkeur. De Associatie Hospicezorg Nederland (AHzN) maakt zich sterk voor hoogwaardige hospicezorg door gespecialiseerde zorgmedewerkers en vrijwilligers met een nadruk op kwaliteit, kennisopbouw en kennisverspreiding. Gezamenlijk ondersteunen VPTZ Nederland (204) en AHzN (43) 230 lidorganisaties. Thuis, in hospices1 en binnen zorginstellingen bieden vrijwilligers tijd, aandacht en ondersteuning aan mensen in de laatste levensfase en hun naasten.

In 2023 zijn er:

• 14.533* vrijwilligers bij 230 aangesloten organisaties
• 16.692* cliënten ondersteund

Vrijwilligers en cliënten

Ondanks de maatschappelijke trend waarin het steeds moeilijker wordt om vrijwilligers te vinden en binden, waren in totaal 14.533 vrijwilligers actief. 83% van de aangesloten organisaties beschikt hiermee over voldoende vrijwilligers.

Vrijwilligers van VPTZ en AHzN hebben in totaal 16.692* cliënten ondersteund. Na jaren waarin een daling te zien was als gevolg van de coronacrisis, is in 2022 de opgaande lijn weer ingezet. Die zet door in 2023, zowel bij de inzet thuis als in het hospice. In de hospices werden vorig jaar al meer mensen ondersteund dan voor de coronacrisis. De inzet in de thuissituaties is nog niet op het niveau van voor corona, maar benadert het eerdere niveau wel.

Inzet vrijwilligers

Vrijwilligers worden op diverse locaties ingezet voor de ondersteuning van cliënten en hun naasten. De meeste vrijwilligers worden ingezet in een hospice (73%). Een kleinere groep vrijwilligers wordt ingezet in de thuissituatie (19%) of zowel thuis als in het hospice (8%). Een vrijwilliger wordt gemiddeld 127 uur per jaar ingezet. Vrijwilligers hebben in totaal 1.590.820 uren besteed aan de directe zorg voor cliënten in 2023.

Er is sprake van een crisissituatie of -opname wanneer zorg thuis of een opname binnen 24 uur na aanmelding moet beginnen, of wanneer een hospice-opname noodzakelijk is in de avonduren of het weekend. Meer dan de helft van de hospices en 72% van de thuisorganisaties hebben crisisondersteuning of -opname geboden. Hoewel het voor cliënten en naasten fijn is dat een ondersteuning zo snel gestart kan worden in een crisissituatie, kan de ondersteuning waardevoller zijn wanneer deze al eerder zou beginnen, voordat er een crisis ontstaat.

Taken vrijwilliger

De taken van een vrijwilliger verschillen per organisatie. In de meeste hospices zijn overdag (en in een enkel geval ook ’s nachts) continu vrijwilligers aanwezig. In de thuissituatie is dit meestal niet het geval en wordt de inzet afgestemd op de behoefte van de cliënt. Nachtinzet is in thuissituaties en in zorginstellingen gebruikelijker dan in hospices.

De vrijwilligers verrichten geen medische taken of zwaar huishoudelijk werk. De vrijwilligers kunnen taken overnemen van de mantelzorgers, zodat zij meer tijd voor zichzelf hebben of ’s nachts rustig kunnen slapen. Weten dat er iemand aanwezig is, kan de rust geven die op dat moment nodig is. Ook bieden de vrijwilligers een luisterend oor en emotionele ondersteuning.  

Naast het ondersteunen van cliënten en hun naasten, hebben vrijwilligers ook andere taken om de organisatie draaiende te houden. De lidorganisaties besteden gemiddeld 25 uur per week aan deze organisatorische taken, zoals fondsenwerving, administratie en tuinonderhoud.

Inzet per type organisatie

Vrijwilligers besteden gemiddeld 109 uur per cliënt. Cliënten in een bijna-thuis-huis krijgen gemiddeld de meeste uren ondersteuning van een vrijwilliger: 192 uur per cliënt. Cliënten krijgen thuis het minste aantal uren ondersteuning van de vrijwilligers: 26 uur ondersteuning per cliënt. De variatie in het aantal uren hangt samen met de aard van de ondersteuning. In hospices bieden vrijwilligers ondersteuning gedurende de dag en de avonddiensten, terwijl vrijwilligers in de thuissituatie dit een kleiner deel van de dag en niet altijd elke dag in de week doen.

Coördinatoren en bestuursleden

Bij de aangesloten organisaties zijn naast de vrijwilligers doorgaans ook coördinatoren en bestuursleden actief. Voor de inzet bij mensen thuis geldt dat een organisatie in 2023 gemiddeld genomen 24 uur per week aan coördinatie besteedde, waarvan gemiddeld 19 uur betaald is. Door hospices werd gemiddeld genomen 88 uur per week besteed aan coördinatie, waarvan gemiddeld 48 uur betaald. Daarnaast zijn er gemiddeld 8 bestuursleden betrokken bij de lidorganisaties en vriendenstichtingen.

Voor het opstellen van deze pagina is informatie gebruikt van VPTZ Registratierapportage 2023 van Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ) Nederland en Associatie Hospicezorg Nederland (AHzN).

Meer weten over vrijwilligers in de palliatieve terminale zorg? Bekijk dan de website van VPTZ Nederland of de AHzN.

* Met een ster aangegeven getallen zijn geëxtrapoleerde getallen. VPTZ Nederland zet jaarlijks een vragenlijst uit onder de aangesloten organisaties. De respons op de vragenlijst van 2022 was 93%. Om vergelijkingen te kunnen maken met voorgaande jaren, worden de cijfers vanuit de responsgroep geëxtrapoleerd naar het totaal aantal organisaties. Hierbij is ook rekening gehouden met de verhouding tussen typen organisaties (gewogen extrapolatie).