Met medicatie reutelen in de stervensfase proberen te voorkomen, waarom zou je dat doen?

Achtergrond 

Reutelen komt veel voor in de stervensfase en heeft impact op iedereen. Over medicamenteus behandelen verschillen de meningen. Al tientallen jaren wordt hierover gediscussieerd omdat men niet weet of de patiënt het reutelen als een last ervaart. Communicatie en geruststelling zou voldoende moeten zijn. Soms vinden hulpverleners het zo moeilijk dat medicamenteus ingrijpen zinvol lijkt. Of dit preventief moet, of wanneer het reutelen al bestaat blijft een discussiepunt. Recent wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd in hospices toonde aan dat profylactisch gebruik van anticholinergica de aanwezigheid van reutelen met de helft verminderde. Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar het voorkómen van symptomen in de stervensfase, echter meer kennis over dit fenomeen zou zeer wenselijk zijn.  

Opzet onderzoek / methoden 

In dit artikel geven drie deskundige medici aan hoe zij denken over profylactisch geven van medicatie ter voorkoming van het reutelen. Zij delen hun argumenten op basis van onderzoeken, geven praktisch advies en zien mogelijkheden voor onderzoek in de toekomst. 

Resultaten

Drs. Jet van Esch (specialist ouderengeneeskunde) benoemt twee randomized controlled trials (RCT) waarin de werkzaamheid van anticholinergica werden onderzocht. Beide studies vonden geen effecten op de ernst van het reutelen. Anticholinergica hebben geen effect op bestaand slijm, daarom heeft toedienen tijdens de stervensfase geen zin. Vanuit dit oogpunt lijkt preventief gebruik aan het begin van de stervensfase dus van meerwaarde. Zeker wanneer verwacht wordt dat voorkomen van reutelen de kans op een goed stervensproces en rouwtraject kan vergroten. Het reutelen wordt door naasten als belastend ervaren, aangenomen wordt nog meer dan de patiënt zelf. Het geluid en de blik kunnen een gevoel van afstand geven in een periode waarin intimiteit belangrijk is. Verder benoemt zij dat voorspellende factoren belangrijk zijn om in de toekomst te onderzoeken. 

Professor Margaret Campbell (VS) noemt dat het van belang is te beoordelen of de symptomen de patiënt in nood brengen of stress opleveren. Dit kan gemeten worden aan de hand van een observatieschaal. Zij stelt dat uitleg naar familie veel kan verlichten. In de toekomst zou onderzocht kunnen worden of het reutelen minder vaak voorkomt als een patiënt op een natuurlijke wijze uitgedroogd raakt. 

Professor Yamaguchi (Kobe university, Japan) en Dr. Masanori Mori (Japan) stellen in dit artikel dat stervende mensen reeds een te laag bewustzijn hebben om ongemak te voelen, en het dus maar de vraag is of je reutelen zou moeten behandelen. Bovendien is het zo dat niet iedere naaste het reutelen als even belastend ervaart. Deze medici stellen dat niet-medicamenteuze interventies de voorkeur hebben; dit houdt in communicatie en meelevende verpleegkundige zorg. 

Discussie 

Men vraagt zich meermaals af of het reutelen überhaupt behandeld dient te worden, en voor wie je dit dan eigenlijk doet. Wie heeft er het meeste last van? Ook het moment van starten met behandelen kan cruciaal zijn; preventief of pas als het reutelen is begonnen? Er is niet veel onderzoek gedaan, omdat het als niet gepast wordt gezien om onderzoek te doen met stervende mensen en hun naasten. Het reutelen wordt gezien als een normaal verschijnsel, dus kan het als moreel problematisch worden gezien om iets wat normaal is te gaan behandelen. 

Conclusie 

Alle auteurs zijn van mening dat er geen bewijs is dat reutelen voor de patiënt belastend is. Zij zijn het wel eens over de belasting voor de naasten en dat het van belang is dat zij terug kunnen kijken op een goed sterfbed. De mening over de inzet van medicamenteuze interventies zijn verdeeld. Het kan een aanvulling zijn op betere communicatie met naasten. Wat precies een goed sterfbed is dient nader onderzocht te worden. 

Commentaar 

In de praktijk zie ik veel stervende mensen, en ook veel reutelen. Ik zie veel onbekendheid bij verpleegkundigen, er wordt bijvoorbeeld regelmatig slijm weggezogen en patiënten wordt geen andere houding aangeboden. Ik denk dat door familie mee te nemen in fysieke signalen van het vorderende sterfbed, zij dit met een beter gevoel kunnen aanzien. 
 

Kristel Haarman, verpleegkundig specialist  Consultteam ondersteunende en palliatieve zorg Ziekenhuisgroep Twente (locatie Almelo/ Hengelo)  

Over deze publicatie

Esch, H.J.van, Campbell, M.L., Masanori Mori, R.N., en Yamaguchi, T. ‘Should (prophylactic) medications be used for the management of death rattle?’ Should (Prophylactic) Medications Be Used for the Management of Death Rattle? - PubMed (nih.gov)  Journal of pain and symptom management, 66, nr 4, e513-e517. Doi: 10.1016/j. jpainsymman.2023.06.017. 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie september 2024. Alle e-pal-artikelen staan hier.