Communicatie over spirituele zorg

Introductie

Spirituele zorg is één van de vier dimensies van palliatieve zorg. Recent onderzoek toont aan dat zorgverleners zich realiseren dat voorzien in de spirituele behoeften van patiënten belangrijk is, maar hoe zij er vaak van afzien hierover te spreken met de patiënt, tenzij de patiënt zelf expliciet hiertoe uitnodigt. Dit kan ertoe leiden dat er niet wordt voldaan aan de spirituele behoeften van patiënten. Daarnaast verwachten veel patiënten ook dat dat spirituele zorg geen onderdeel is van hun zorg, waardoor zij hun behoeften niet duidelijk verwoorden. Maar patiënten kunnen hun behoefte aan spirituele zorg ook non-verbaal uiten. Doel van dit onderzoek was inzicht krijgen in hoe spirituele zaken worden gecommuniceerd door patiënten in hospices, zowel verbaal als non-verbaal, in de interactie tussen patiënten en zorgverleners. 

Methodiek

Er zijn semigestructureerd interviews gehouden met twaalf patiënten met kanker in twee Deense hospices. Deze interviews zijn kwalitatief geanalyseerd middels de methode Interpretative Phenomenological Analysis. 

Resultaten

Er zijn drie thema’s geïdentificeerd die van invloed zijn op communicatie over spirituele behoeften: 

1. Timing van communicatie: Alle patiënten geven aan behoefte te hebben te praten over de dood. Patiënten wennen geleidelijk aan het idee en uiteindelijk wordt de aanwezigheid van de naderende dood geïntegreerd in het leven. Daarbij het is een spirituele behoeften van patiënten dat zij meer zijn dan alleen een ernstig zieke patiënt. 
2. Wie neemt het initiatief in communicatie: Patiënten geven aan niet goed te weten wie het spirituele gesprek zou moeten starten. Sommige patiënten hebben hun spirituele behoeften wel met hun naasten besproken, maar wachten tot de zorgverlener het gesprek hierover start. 
3. Non-verbale communicatie: Patiënten proberen aan te voelen of, wanneer zij het gesprek over spirituele behoeften met de zorgverlener initiëren, dit zal worden ondersteund door de zorgverlener. Hierbij is de houding en non-verbale communicatie van zorgverleners van groot belang. 

Conclusie/aanbevelingen

De perceptie van de lichaamshouding van zorgverleners lijkt voor patiënten een cruciale voorwaarde voor het initiëren van het gesprek over spirituele behoeften. 
Overkoepelend vond deze studie drie samenhangende bewegingen:

1. van sensorische/zintuigelijke en lichamelijke naar verbale aspecten van spirituele zorg
2. van seculiere naar meer spirituele aspecten van spirituele zorg
3. van biomedische naar spirituele zorg en dat spirituele zorg in zijn geheel moet worden gezien als een aspect van palliatieve zorg.

Daarbij wordt de non-verbale dimensie een voorwaarde voor het ontstaan en ontplooiing van de verbale dimensie van spirituele communicatie. Ditzelfde geldt voor het gevoel van verbondenheid: de wijze waarop patiënten de zorgverleners aanvoelen en interpreteren is van invloed of en hoe patiënten zich openstellen voor hun zorgverleners over hun gedachten en behoeften van spirituele aard. 

Relevantie voor praktijk

• Voor spirituele zorg is de wijze waarop zorgverleners bewegen en patiënten aanraken net zo belangrijk als het gesprek over spirituele zorg. 
• Door lichamelijke en relationele aanwezigheid kunnen zorgverleners verbinding maken met patiënten.
• Spirituele zorg is zowel een kunst als een humane wetenschap en dient in zijn geheel te worden gezien als een aspect van palliatieve zorg dat het persoonlijke en professionele niveau diep raakt.

Referentie

Voetmann, S. S., Hvidt, N. C., & Viftrup, D. T. (2022). Verbalizing spiritual needs in palliative care: a qualitative interview study on verbal and non-verbal communication in two Danish hospices. BMC palliative care, 21(1);3. 

Effectieve communicatie

Op basis van wensen en doelen van patiënten in de palliatieve fase zijn in het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg Nederland acht essenties geformuleerd. Door invulling te geven aan deze essenties wordt optimaal aandacht geschonken aan de belangrijkste waarden, wensen en behoeften van patiënten.

Dit onderzoek ligt in lijn met de essentie Effectieve communcatie. Voor de juiste inzet van deskundigheid in de palliatieve zorg is het nodig dat zorgverleners regelmatig complexe gesprekken voeren en dienen ze te beschikken over zeer goede communicatievaardigheden 

Je vindt de acht essenties hier.