Angst in de palliatieve fase

Angst in de palliatieve fase

Angst is een onaangename emotie die ontstaat als er een bedreigende, ontregelende of onbekende verandering in iemands leven ontstaat. Uitingen van angst kunnen zowel lichamelijk als emotioneel zijn. Angst komt vaak voor bij patiënten in de palliatieve fase. Als iemand te horen krijgt dat hij of zij niet meer beter wordt, is angst een normale reactie. Het aanpassen aan een leven met een levensbedreigende ziekte kan samengaan met verdriet, angst en somberheid. Meestal zijn deze klachten tijdelijk en wordt een nieuw evenwicht bereikt. Maar angst kan ook de kwaliteit van leven aantasten. Dan is specifieke aandacht van zorgverleners nodig.

Diagnostiek

Het is belangrijk om angst in de palliatieve fase op tijd te herkennen. Zo kan je zorgen voor een betere kwaliteit van leven voor de patiënt. Hierbij kukan je vragenlijsten gebruiken. Bijvoorbeeld het Utrecht Symptoom Dagboek of de Lastmeter. Als er aanwijzingen zijn dat de patiënt angstig is, is verder onderzoek nodig. Doe een uitvoerige anamnese in een rustige en veilige omgeving. Luister goed naar wat de patiënt zegt. Patiënten gebruiken verschillende termen voor angst, bijvoorbeeld  'bezorgd', 'gespannen', 'zenuwachtig' en 'eng'. Als de klachten ernstig zijn, kan je de patiënt verwijzen naar een psycholoog of een psychiater. Ook onderzoek naar eventuele lichamelijke oorzaken van angst hoort bij deze fase van diagnostiek. 

Lichamelijke uitingen van angst kunnen zijn:

• verhoogde hartslag en bloeddruk
• hartkloppingen
• duizeligheid
• droge mond
• pijn op de borst
• misselijkheid
• kortademigheid
• hoofdpijn

Deze verschijnselen kunnen ook horen bij de ziekte die iemand heeft. Daarom is angst in de palliatieve fase soms moeilijk te herkennen.

Behandeling van angst

Stem de behandeling zoveel mogelijk af op de patiënt. Houd daarbij rekening met:

• de aard en ernst van de problematiek
• de cognitieve en sociale vaardigheden
• de omgevingsfactoren
• de wensen en behoeften van de patiënt

Deze vorm van zorg wordt ook wel 'matched care' genoemd. Samenwerking tussen zorgverleners vanuit meerdere aandachtsgebieden helpt om de zorg zo goed mogelijk uit te voeren. Een casemanager coördineert de behandeling en de samenwerking tussen de verschillende zorgverleners. 

Ondersteuning door zorgverleners

De basis van de behandeling van angst zijn ondersteunende gesprekken door een arts, verpleegkundige of een POH. Hierbij zijn de volgende punten belangrijk:

• Heb aandacht voor wie de patiënt is, wat hij/zij ervaart en belangrijk vindt.
• Geef eerlijke en duidelijke informatie over de ziekte en de vooruitzichten.
• Het is belangrijk ook naasten en/of mantelzorgers bij deze gesprekken te betrekken. 
• Verwijs naar een geestelijk verzorger als de patiënt over zingevingsvragen wil praten.

Als ondersteunende gesprekken niet genoeg helpen om angstklachten te verminderen, kan een psychsociale interventie worden ingezet. Denk hierbij aan ondersteunende (groeps)gesprekken, psychotherapie of andere therapie (muziektherapie). Als deze interventies niet voldoende werken, kan medicatie worden voorgeschreven. 

Richtlijn Angst in de palliatieve fase

De richtlijn Angst in de palliatieve fase ondersteunt zorgverleners die betrokken zijn bij de (na)zorg voor patiënten in de palliatieve fase en hun naasten. In de richtlijn staan aanbevelingen en voorbeelden hoe de richtlijn zorgt voor betere palliatieve zorg. En hoe palliatieve zorg onderdeel wordt van het gesprek met patiënten en naasten.
 

Naar de richtlijn Angst

Patiënteninformatie

Op Overpalliatievezorg is de patiëntenversie van de richtlijn Angst in de palliatieve fase te vinden.

Samenvattingskaart en beslisboom

De samenvattingskaart bevat de belangrijkste aanbevelingen uit de richtlijn. Er is ook een beslisboom ontwikkeld. Deze is te vinden op Palliaguide.

Palliarts

PalliArts is een app voor de mobiele telefoon of tablet. De samenvatting van de richtlijn is ook in deze app te vinden.

De app is gratis te downloaden voor zowel iOS (App Store) als Android (Play Store). Voor downloaden op de iPad selecteer 'alleen iPhone' in de zoekfunctie.  

Download de app voor iOS 
Download de app voor Android