Combineren van betaald werk en mantelzorg

Introductie

Met de toenemende vergrijzing, het langer thuis verblijven van ouderen en mensen in de palliatieve fase, en beleid gericht op het verlengen/verhogen van arbeidsparticipatie wordt er steeds meer van werkende mantelzorgers gevraagd. Het doel van deze studie was inzicht krijgen in ervaringen met het combineren van werk en mantelzorg voor iemand aan het levenseinde, bevorderende en belemmerende factoren hierin en eventuele ondersteuningsbehoeften. 

Methodiek 

Semigestructureerde interviews werden tussen juli 2018 en juli 2019 gehouden met werkende mantelzorgers die voor een thuiswonende naaste zorgden aan het levenseinde (n=18). Participanten werden geworven via huisartsen en via posters in een academisch ziekenhuis. Bij de inclusie is gelet op variatie in geslacht, leeftijd van de mantelzorger, werkuren en sector, relatie tot de zorgvrager en het ziektebeeld. De mantelzorgers werden met behulp van een topiclijst bevraagd over hun situatie, ervaringen en behoeften. De gebruikte transcripten zijn afkomstig uit de eerste ronde van een longitudinaal kwalitatief onderzoek en zijn geanalyseerd volgens de principes van thematische analyses 

Resultaten 

Werk en mantelzorg kon door een deel van de mantelzorgers goed gecombineerd worden. Tegelijkertijd was deze combinatie voor een substantiële groep lastig of zwaar. Mantelzorgers maakten over het algemeen eenzelfde proces door, waarbij vier domeinen – kenmerken van de mantelzorger, de zorgsituatie, de werksituatie en de context – hun ervaringen, gevoelens en behoeften rondom de combinatie van werk en mantelzorg, of de mantelzorgsituatie beïnvloedden. Negatieve ervaringen, gevoelens of onvervulde behoeften konden een negatieve impact hebben op hun gezondheid en welzijn, of zorgden ervoor dat mantelzorgers bepaalde acties of strategieën inzetten om de situatie te verbeteren.

_{Figuur 1. Framework van ervaringen en impact combinatie werk en mantelzorg voor patiënten met een levensbedreigende ziekte}  

Veranderingen in gezondheid en welzijn konden vervolgens de situatie in de vier domeinen weer beïnvloeden. Goede gezondheid, flexibiliteit en steun op het werk, steun van zorgverleners en het delen van zorgtaken bleken belangrijk om de balans tussen werk en mantelzorg te behouden. Sommige mantelzorgers ervoeren een ‘sandwich gevoel’ tussen werk en mantelzorg en hadden lichamelijke en/of mentale klachten.

Conclusie/aanbevelingen 

Ervaringen met het combineren van betaald werk en mantelzorg aan het levenseinde zijn divers en afhankelijk van verschillende factoren. Als teveel factoren uit balans zijn ervaart men meer belasting en heeft dit nadelige gevolgen voor de mentale en fysieke gezondheid. Om een goede combinatie van werk en mantelzorg te faciliteren zijn flexibiliteit en steun vanuit de werkgever, tijdige inzet van professionele zorgverleners en/of ondersteuning bij het verdelen van zorgtaken van belang. Mantelzorgers kunnen hierin beter ondersteund worden door werkgevers en professionele zorgverleners.  

Relevantie voor praktijk 

• Zorgverleners kunnen mogelijke respijtopties bespreken en meer begeleiding en nazorg bieden door vragen en zorgen te bespreken wanneer er geen curatieve behandelmogelijkheden meer zijn.  
• Zorgverleners kunnen werkende mantelzorgers die zorgen voor een naaste aan het levenseinde meer emotionele steun bieden om hen door het rouwproces – dat vaak al begint tijdens het zorgtraject - heen te helpen.  
• Werkgevers en leidinggevenden kunnen mantelzorgers beter ondersteunen door de mogelijke (verlof)regelingen te bespreken, begrip voor de situatie te tonen en regelmatig in gesprek te gaan over hoe het gaat en wat de mantelzorger nodig heeft om een goede balans tussen werk en mantelzorg te behouden. 

Naar de publicatie

Bijnsdorp, F.M., Onwuteaka-Philipsen, B.D., Boot, C.R.L., van der Beek, A.J. & Pasman, H.R.W. (2021) Combining paid work and family care at the end of life at home: insights from a qualitative study among caregivers in the Netherlands. BMC Palliative Care. 20(93).